પ્રધાનમંત્રી ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના: ₹24,000 કરોડના ખર્ચે 100 જિલ્લાઓમાં નંખાશે કૃષિ ક્રાંતિનો પાયો

• પ્રધાનમંત્રી ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના: ખેડૂતોના ઉજ્જવળ ભવિષ્યનું નવું પગલું
• પ્રધાનમંત્રી ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના: 100 જિલ્લાઓમાં કૃષિ ક્રાંતિનો પાયો

કેન્દ્રની મોદી સરકારે લીધેલા એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયને લઈને આગામી દિવસોમાં ખેડૂતોને ખુબ જ મોટા લાભ થવા જઈ રહ્યા છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે બુધવારે એક ઐતિહાસિક નિર્ણય લઈને “પ્રધાનમંત્રી ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના”ને મંજૂરી આપી, જે 2025-26થી શરૂ થઈને આગામી છ વર્ષ માટે દેશના 100 જિલ્લાઓમાં કૃષિ ક્ષેત્રને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જશે. આ યોજના નીતિ આયોગના મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમથી પ્રેરિત છે અને દેશમાં પોતાના પ્રકારની પ્રથમ યોજના છે, જે ફક્ત કૃષિ અને સંલગ્ન ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

આ યોજના દેશભરના ખેડૂતોને ગરીબીમાંથી બહાર લાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે. જણાવી દઈએ કે, મોદી સરકાર તરફથી શરૂ કરવામાં આવેલી યોજનામાં ગુજરાતના કેટલા જિલ્લાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે, તેની માહિતી હજું સામે આવી શકી નથી. જોકે, કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે એકદમ છેવાડાના ખેડૂતોની સ્થિતિને સુધારવા માટે યોજનાને લાગું કરવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રી ધન-ધાન્ય કૃષિ યોજના શું છે?

આ યોજના નીતિ આયોગના મહત્વાકાંક્ષી જિલ્લા કાર્યક્રમથી પ્રેરિત છે, પરંતુ તે દેશમાં ફક્ત કૃષિ અને સંબંધિત ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે. આમાં, 100 એવા જિલ્લાઓ પસંદ કરવામાં આવશે જ્યાં ઉત્પાદકતા ઓછી છે, પાક ચક્ર મર્યાદિત છે અને ખેડૂતોને લોન વિતરણ ખૂબ ઓછું છે. દરેક રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાંથી ઓછામાં ઓછો એક જિલ્લો આવરી લેવામાં આવશે.

જિલ્લાઓની પસંદગી અને અમલીકરણ

યોજના હેઠળ 100 જિલ્લાઓની પસંદગી ઓછી ઉત્પાદકતા, ઓછી પાકની તીવ્રતા અને ઓછા ધિરાણ વિતરણ જેવા ત્રણ મુખ્ય સૂચકાંકોના આધારે કરવામાં આવશે. દરેક રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાંથી જિલ્લાઓની સંખ્યા ચોખ્ખા પાક વિસ્તાર અને કાર્યકારી હોલ્ડિંગના હિસ્સાના આધારે નક્કી થશે. જોકે, દરેક રાજ્યમાંથી ઓછામાં ઓછો એક જિલ્લો પસંદ કરવામાં આવશે, જેથી દેશના દરેક ભાગને આ યોજનાનો લાભ મળે.

આ યોજના 11 વિભાગો, રાજ્ય સરકારોની અન્ય યોજનાઓ અને ખાનગી ક્ષેત્ર સાથે સ્થાનિક ભાગીદારીમાં 36 હાલની યોજનાઓના સંકલન દ્વારા અમલમાં મૂકવામાં આવશે. માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે જણાવ્યું કે, આ યોજના ખેડૂતોની આવક અને જીવનધોરણમાં સુધારો લાવવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.

દેખરેખ અને આયોજન

યોજનાના અસરકારક અમલીકરણ માટે જિલ્લા, રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય સ્તરે સમિતિઓ રચવામાં આવશે. જિલ્લા ધન-ધાન્ય સમિતિ દ્વારા દરેક જિલ્લા માટે કૃષિ અને સંલગ્ન પ્રવૃત્તિઓની યોજના તૈયાર કરવામાં આવશે, જેમાં પ્રગતિશીલ ખેડૂતો પણ સભ્ય તરીકે સામેલ હશે. આ યોજનાઓ પાક વૈવિધ્યકરણ, પાણી અને જમીનના સ્વાસ્થ્યનું સંરક્ષણ, કૃષિમાં આત્મનિર્ભરતા અને કુદરતી તેમજ કાર્બનિક ખેતીના વિસ્તરણ જેવા રાષ્ટ્રીય લક્ષ્યો સાથે સંરેખિત હશે.

દરેક જિલ્લામાં યોજનાની પ્રગતિનું નિરીક્ષણ 117 મુખ્ય પ્રદર્શન સૂચકાંકો (KPIs) દ્વારા માસિક ધોરણે ડેશબોર્ડ પર કરવામાં આવશે. નીતિ આયોગ આ યોજનાઓની સમીક્ષા અને માર્ગદર્શન આપશે, જ્યારે દરેક જિલ્લા માટે નિયુક્ત કેન્દ્રીય નોડલ અધિકારીઓ નિયમિતપણે પ્રગતિનું મૂલ્યાંકન કરશે.

યોજનાની અસર

આ યોજનાના પરિણામે 100 જિલ્લાઓમાં કૃષિ ઉત્પાદકતા, મૂલ્યવર્ધન અને સ્થાનિક આજીવિકાનું સર્જન થશે, જે સ્થાનિક ઉત્પાદનમાં વધારો કરશે અને આત્મનિર્ભર ભારતના ધ્યેયને હાંસલ કરવામાં મદદરૂપ થશે. જેમ જેમ આ જિલ્લાઓના સૂચકાંકો સુધરશે, તેમ રાષ્ટ્રીય સ્તરે પ્રદર્શન સૂચકાંકોમાં પણ સુધારો થશે, જે દેશના કૃષિ ક્ષેત્રને વધુ મજબૂત બનાવશે.

NTPCની ગ્રીન એનર્જીમાં મોટું પગલું

કૃષિ યોજના ઉપરાંત, સરકારે ગ્રીન એનર્જીના ક્ષેત્રમાં પણ મહત્વનો નિર્ણય લીધો છે. આર્થિક બાબતોની કેબિનેટ સમિતિ (CCEA)ની બેઠકમાં જાહેર ક્ષેત્રની કંપની NTPCની રોકાણ મર્યાદા 7,500 કરોડથી વધારીને 20,000 કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત, NLCILને રિન્યુએબલ એનર્જી પ્રોજેક્ટ્સ માટે 7,000 કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી છે. આ નિર્ણયથી NTPC 2032 સુધીમાં 60 ગીગાવોટ રિન્યુએબલ એનર્જી ઉત્પાદન ક્ષમતા હાંસલ કરી શકશે, જે દેશના ટકાઉ ઉર્જા લક્ષ્યોને પ્રોત્સાહન આપશે.

પ્રધાનમંત્રી ધન ધાન્ય કૃષિ યોજના (PM Dhan Dhanya Krishi Yojana) એ ભારત સરકાર દ્વારા ખેડૂતોના કલ્યાણ અને કૃષિ ક્ષેત્રના વિકાસ માટે શરૂ કરાયેલી એક મહત્વપૂર્ણ યોજના છે. આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય કૃષિ ઉત્પાદકતા વધારવાનો, પાક વૈવિધ્યકરણને પ્રોત્સાહન આપવાનો, અને ટકાઉ કૃષિ પદ્ધતિઓને અપનાવવાનો છે.

યોજનાના મુખ્ય મુદ્દાઓ:

• લક્ષ્યાંક: આ યોજના અંતર્ગત દેશના 100 એવા જિલ્લાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે જ્યાં કૃષિ ઉત્પાદકતા ઓછી છે, પાક વૈવિધ્યકરણ ઓછું છે, અને ખેડૂતોને ધિરાણની સુવિધા ઓછી મળે છે. દરેક રાજ્યમાંથી ઓછામાં ઓછા એક જિલ્લાનો સમાવેશ કરવામાં આવશે.
• ખર્ચ: આ યોજના માટે વાર્ષિક ₹24,000 કરોડના ખર્ચને મંજૂરી આપવામાં આવી છે અને તે 6 વર્ષના સમયગાળા માટે અમલમાં મૂકવામાં આવશે.
• લાભાર્થી: અંદાજે 1.7 કરોડ ખેડૂતોને આ યોજનાનો સીધો લાભ મળવાની અપેક્ષા છે.
• હેતુઓ:
  • કૃષિ ઉત્પાદનમાં વધારો કરવો.
  • પાક વૈવિધ્યકરણ (એટલે કે વિવિધ પ્રકારના પાક ઉગાડવા) ને પ્રોત્સાહન આપવું.
  • ટકાઉ અને આબોહવા-સ્થિતિસ્થાપક (climate-resilient) ખેતી પદ્ધતિઓને અપનાવવી.
  • લણણી પછી સંગ્રહ ક્ષમતા (post-harvest storage capacity) વધારવી.
  • સિંચાઈની સુવિધાઓમાં સુધારો કરવો.
  • ખેતીમાં નવી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ વધારવો.
  • ખેડૂતોની આવક અને જીવનધોરણમાં સુધારો લાવવો.
• અમલીકરણ: આ યોજના 11 મંત્રાલયોની 36 હાલની યોજનાઓને સંકલિત કરીને અમલમાં મૂકવામાં આવશે, જેમાં રાજ્ય સરકારો અને ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારી પણ સામેલ હશે.
• દેખરેખ: યોજનાના અસરકારક અમલીકરણ માટે જિલ્લા, રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય સ્તરે સમિતિઓની રચના કરવામાં આવશે. જિલ્લા ધન-ધાન્ય સમિતિ દ્વારા દરેક જિલ્લા માટે કૃષિ અને સંલગ્ન પ્રવૃત્તિઓની યોજના તૈયાર કરવામાં આવશે. 117 મુખ્ય પ્રદર્શન સૂચકાંકો (KPIs) દ્વારા માસિક ધોરણે યોજનાની પ્રગતિનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવશે.

ગુજરાત અને આ યોજના:

ગુજરાતમાં આ યોજના હેઠળ કયા જિલ્લાઓનો સમાવેશ કરવામાં આવશે તેની ચોક્કસ માહિતી હજુ ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ દરેક રાજ્યમાંથી ઓછામાં ઓછો એક જિલ્લો પસંદ કરવામાં આવશે. આ યોજના ગુજરાતના ખેડૂતોને આધુનિક ખેતી તરફ વાળવા, ઉત્પાદકતા વધારવા અને તેમની આવકમાં સુધારો લાવવામાં મદદ કરશે.

આ યોજનાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સમૃદ્ધિ લાવવા અને “આત્મનિર્ભર ભારત” ના લક્ષ્યને હાંસલ કરવામાં મદદ કરવાનો છે.