શ્રમિકો માટે ખુશખબર: દેશમાં 4 નવા લેબર કોડ લાગુ થવાથી મળશે આ 5 મોટા લાભો

ભારતમાં શ્રમ કાયદાના ક્ષેત્રમાં એક ઐતિહાસિક પરિવર્તનની શરૂઆત થઈ છે. કેન્દ્ર સરકારે 29 જેટલા જૂના અને જટિલ કાયદાઓને સમાવી લેતા 4 નવા લેબર કોડ (શ્રમ સંહિતા) લાગુ કરવાની જાહેરાત કરી છે. આ સુધારાઓનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય શ્રમિકોના હિતોનું રક્ષણ કરવું, તેમને વ્યાપક સામાજિક સુરક્ષા પૂરી પાડવી, અને ઉદ્યોગો માટે નિયમોનું પાલન સરળ બનાવવાનો છે. New Labour Codes India

કયા છે આ 4 નવા લેબર કોડ?

29 કેન્દ્રીય શ્રમ કાયદાઓની જગ્યા લેનારા આ ચાર મુખ્ય કોડ નીચે મુજબ છે:

1. વેતન પરનો કોડ, 2019 (Code on Wages, 2019): વેતન, બોનસ અને સમાન મહેનતાણું સંબંધિત નિયમોનું સંકલન કરે છે.
2. ઔદ્યોગિક સંબંધો કોડ, 2020 (Industrial Relations Code, 2020): કામદાર યુનિયનો, રોજગારની શરતો અને ઔદ્યોગિક વિવાદોનું સંચાલન કરે છે.
3. સામાજિક સુરક્ષા કોડ, 2020 (Code on Social Security, 2020): કર્મચારીઓને સામાજિક સુરક્ષા (જેમ કે PF, ESI, ગ્રેચ્યુઇટી) પૂરી પાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
4. વ્યવસાયિક સલામતી, આરોગ્ય અને કાર્યકારી પરિસ્થિતિઓ કોડ, 2020 (OSHWC Code, 2020): કામકાજના સ્થળે સલામતી, આરોગ્ય અને કામના કલાકો સંબંધિત ધોરણો નક્કી કરે છે.

શ્રમિકો માટેના મુખ્ય લાભો અને મોટા ફેરફારો

નવા કોડ્સ ભારતના લાખો શ્રમિકો માટે આટલા મહત્ત્વપૂર્ણ શા માટે છે? અહીં કેટલાક મુખ્ય પરિવર્તનો આપેલા છે:

• યુનિવર્સલ મિનિમમ વેતન:

  • તમામ ક્ષેત્રોના તમામ કામદારોને લઘુત્તમ વેતન (Minimum Wages) મેળવવાનો કાનૂની અધિકાર મળશે.

  • કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા એક નેશનલ ફ્લોર વેજ (National Floor Wage) નક્કી કરવામાં આવશે, જે સુનિશ્ચિત કરશે કે કોઈ પણ રાજ્યમાં લઘુત્તમ વેતન તેનાથી ઓછું ન હોય.

• ગિગ (Gig) અને પ્લેટફોર્મ વર્કર્સ માટે સુરક્ષા:

  • • પ્રથમ વખત ગિગ (Gig) અને પ્લેટફોર્મ (Platform) શ્રમિકોને કાયદાકીય માન્યતા મળી છે.

    • એગ્રીગેટર્સ (Aggregators) ને તેમના ટર્નઓવરનો એક હિસ્સો આ શ્રમિકોના સામાજિક સુરક્ષા ફંડમાં યોગદાન તરીકે આપવો પડશે.

• ગ્રેચ્યુઇટીમાં સરળતા:

  • ફિક્સ્ડ-ટર્મ એમ્પ્લોયીઝ (Fixed-Term Employees) હવે માત્ર 1 વર્ષની સેવા પછી જ ગ્રેચ્યુઇટી મેળવવા માટે પાત્ર બનશે (પહેલા આ મર્યાદા 5 વર્ષની હતી).

  • ફિક્સ્ડ-ટર્મ એમ્પ્લોયીઝને કાયમી કર્મચારીઓના સમાન જ તમામ લાભો મળશે.

• મહિલાઓ માટે સમાનતા:

  • મહિલાઓને તેમની સંમતિ અને પૂરતી સલામતીનાં પગલાં સાથે, નાઇટ શિફ્ટ (રાત્રિ પાળી) માં કામ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી છે, જેમાં ખાણકામ અને જોખમી ઉદ્યોગોનો પણ સમાવેશ થાય છે.

  • સમાન કામ માટે સમાન વેતન (Equal Pay for Equal Work) ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે.

• યુનિવર્સલ સોશિયલ સિક્યુરિટી (સામાજિક સુરક્ષા):

  • ESI (એમ્પ્લોયીઝ સ્ટેટ ઇન્શ્યોરન્સ) યોજના હવે આખા દેશમાં લાગુ થશે, જેમાં ઓછા કર્મચારીઓ ધરાવતા એકમો અને જોખમી કામ કરતા એકમોનો પણ સમાવેશ થાય છે.

• કામના કલાકો અને ઓવરટાઇમ:

  • સામાન્ય રીતે કામના કલાકો 8 થી 12 પ્રતિ દિવસ અને અઠવાડિક 48 કલાક સુધી મર્યાદિત છે.

  • ઓવરટાઇમ માટે સામાન્ય વેતન કરતાં બમણું વેતન આપવું ફરજિયાત છે.

• ફરજિયાત નિમણૂક પત્ર:

  • તમામ કર્મચારીઓને નિમણૂક પત્ર (Appointment Letter) આપવો હવે ફરજિયાત છે, જે રોજગારમાં પારદર્શિતા લાવશે.

• 40 વર્ષથી વધુ ઉંમરના શ્રમિકો માટે હેલ્થ ચેક-અપ:

• • અમુક ક્ષેત્રોમાં 40 વર્ષથી વધુ ઉંમરના શ્રમિકો માટે વાર્ષિક મફત આરોગ્ય તપાસ (Free Annual Health Check-ups) ફરજિયાત કરવામાં આવી છે.

ઉદ્યોગો માટેની સરળતા

શ્રમિકોની સાથે-સાથે, આ કોડ્સ વ્યવસાયો માટે પણ અનુકૂળ છે:

• સરળ પાલન (Simplified Compliance): 29 કાયદાઓની જગ્યાએ માત્ર 4 કોડ હોવાથી, કંપનીઓ માટે નિયમોનું પાલન કરવું, રજિસ્ટ્રેશન કરાવવું અને રિટર્ન ફાઇલ કરવું ઘણું સરળ બનશે.
• સિંગલ રજિસ્ટ્રેશન, સિંગલ લાઇસન્સ, સિંગલ રિટર્ન: આ કોડ્સને કારણે સમગ્ર ભારતમાં એક જ રજિસ્ટ્રેશન, એક જ લાઇસન્સ અને એક જ રિટર્નની વ્યવસ્થા લાગુ થશે, જેનાથી વહીવટી બોજ ઘટશે.

ચાર નવા કાયદાઓની મુખ્ય બાબતો…

1. નિમણૂંક પત્ર : હવે તમામ શ્રમિકોની નોકરી શરુ થાય તે સમયે નિમણૂક પત્ર આપવાનું ફરજિયાત કરાયું છે. આનાથી રોજગાર અને શરતોમાં પારદર્શિતા વધશે.
2. લઘુતમ વેતન : દેશભરમાં લઘુતમ વેતન લાગુ કરવામાં આવશે, જેથી કોઈ પણ પગાર એટલો ઓછો ન હોય કે જીવન નિર્વાહ મુશ્કેલ બની જાય.
3. સમયસર પગાર ચૂકવણી : કાયદાકીય રીતે નોકરીદાતાઓએ કર્મચારીઓને સમયસર પગાર ફરજિયાત ચૂકવવાનો રહેશે.
4. સ્વાસ્થ્ય અને સુરક્ષા : 40 વર્ષથી વધુ ઉંમરના તમામ શ્રમિકો માટે વાર્ષિક મફત આરોગ્ય તપાસ (Health Checkup) ફરજિયાત કરવામાં આવશે. આ ઉપરાંત, એક રાષ્ટ્રીય OSH બોર્ડ દ્વારા ઉદ્યોગોમાં સુરક્ષા ધોરણોને એકસમાન (સમાનરૂપ) બનાવવામાં આવશે.
5. મહિલાઓ માટે સમાનતા : મહિલાઓ હવે રાતની શિફ્ટમાં કામ કરી શકશે, જેની અગાઉ ઘણા સેક્ટરોમાં મંજૂરી નહોતી. જોકે આ માટે નોકરી દાતાએ સુરક્ષાનાં પગલાં અને તેમની મંજૂરી સુનિશ્ચિત કરવી પડશે.
6. અનૌપચારિક શ્રમિકોને સુરક્ષા : ગિગ વર્કર્સ અને પ્લેટફોર્મ વર્કર્સને પ્રથમ વખત કાનૂની ઓળખ મળશે. તેમને પીએફ, વીમો અને પેન્શન જેવા સામાજિક સુરક્ષા લાભો મળી શકશે અને પ્લેટફોર્મ કંપનીઓએ તેમના માટે યોગદાન આપવું પડશે.
7. કાનૂની અનુપાલન સરળ : હવે અનેક રજિસ્ટ્રેશન અને રિપોર્ટિંગ પ્રક્રિયાઓને બદલે સિંગલ લાઇસન્સ અને સિંગલ રિટર્ન મોડેલ આવશે, જેનાથી કંપનીઓ પરનો અનુપાલન બોજ ઘટશે.

આ ઉપરાંત નવી વ્યવસ્થામાં ‘ઈન્સ્પેક્ટર-કમ-ફેસિલિટેટર’ હશે, જેઓ મોટાભાગે માર્ગદર્શન આપશે અને દંડાત્મક કાર્યવાહી નહીં કરે. ઔદ્યોગિક વિવાદોનું સમાધાન કરવા માટે બે સભ્યનું ટ્રિબ્યુનલ હશે, જ્યાં કર્મચારીઓ સીધી રીતે જઈ શકે છે. સરકારનો દાવો છે કે, આ સંહિતાઓના કારણે શ્રમિકોને વ્યાપક સામાજિક સુરક્ષા અને સન્માન મળશે, જ્યારે ઉદ્યોગોને ઓછી જટિલતા અને શ્રેષ્ઠ મૂડી રોકાણ માટેની તક મળશે.

4 Labour Codes India Gujarati